As fontes de Galicia: memoria viva da nosa historia e da nosa xente
Antes de que a auga corrente chegase ás casas, antes de que as botellas de plástico enchesen os supermercados, as fontes eran o centro da vida nas aldeas galegas. Máis que simples mananciais de auga, eran espazos de convivencia, testemuñas do día a día da veciñanza e símbolo dun xeito de vida en harmonía coa terra.
As fontes como punto de encontro e vida comunitaria
Durante séculos, a auga foi un ben compartido e coidado por todos. As fontes públicas servían de abastecemento para os fogares, pero tamén eran lugar de encontro. Alí acudían as mulleres para recoller auga nos caldeiros, lavar a roupa no lavadoiro anexo ou, simplemente, conversar coas veciñas. A vida da aldea pasaba por elas, e cada fonte tiña a súa historia, os seus costumes e as súas anécdotas.
Eran espazos de xustiza social: Todos tiñan dereito á auga, independentemente da súa posición. A fonte non facía distinción entre quen bebía dela.
Eran lugares de transmisión cultural: Nos bancos de pedra que a miúdo as rodeaban, contábanse historias, transmitíanse consellos e compartíanse novas.
Eran froito do traballo comunitario: moitas fontes foron construídas polos propios veciños, mantidas en bo estado grazas ao esforzo conxunto da aldea.
O declive das fontes e o cambio nos hábitos
Coa chegada da auga ás casas e co avance das infraestruturas urbanas, moitas fontes perderon o seu uso diario. Deixaron de ser imprescindibles e pasaron a ser meros elementos do pasado, esquecidos entre silveiras ou convertidos en adorno.
Pero a desaparición das fontes no uso cotián tamén trouxo cambios na relación da veciñanza coa auga:
- Perdeuse a conciencia do seu valor: se antes se respectaba e coidaba porque era un recurso limitado e compartido, hoxe damos por feito que sempre estará dispoñible ao abrir unha billa.
- Multiplicouse o uso do plástico: a auga embotellada, que nunca foi unha necesidade en Galicia, converteuse nun hábito que xera miles de residuos innecesarios.
- Reduciuse o contacto comunitario: as fontes eran moito máis que un espazo funcional; eran un punto de socialización. O seu abandono tamén marcou o fin dun xeito de vida baseado na interacción cotiá entre a veciñanza.
Recuperar as fontes: un compromiso co pasado e co futuro
As fontes galegas forman parte do noso patrimonio, da nosa identidade e da nosa memoria colectiva. Recuperalas non significa só restaurar un elemento arquitectónico, senón devolverlle á comunidade un espazo de valor social, cultural e ambiental.
- Usalas de novo é unha declaración de principios: escollemos a auga que nos pertence fronte ao plástico que contamina.
- Mantelas en bo estado é unha responsabilidade compartida: As fontes coidábanse entre todos, e ese espírito non debería perderse.
- Poñelas en valor é conservar a nosa historia viva: son parte do relato das nosas aldeas, dos nosos avós, da nosa forma de entender o mundo.
A auga sempre busca o seu camiño, e nós temos que axudala a non perderse. As fontes galegas non son ruínas do pasado, senón mensaxeiras dun xeito de vida que aínda podemos preservar.
Bebe da fonte. Cóidaa. Respéctaa. Porque a auga que nos sostivo onte tamén debe sosternos mañá.